Ünite 2 - Bakım ve beslenme (e-book)
Lesson 2.2. Fizyoterapi ve konuşma-dil terapisi ile Orofaringeal disfajinin yönetimi
2.2.3. Yutma alıştırmaları
Yutma güçlüğü yaşamamak için ne yapılabilir?
Yutkunulduğunda 30 farklı kas kullanılır. Hem tedavi sırasında hem de sonrasında yemeye devam ederek ve yutma alıştırmalari yaparak bu kasları tedavi sırasında aktif tutmak çok önemlidir. Bu alıştırmalar, yutma güçlüğü çeken bireylerin ağız ve boğaz kaslarını esnetmesine ve güçlendirmesine yardımcı olur.
Disfaji alanında görev yapan profesyoneller, bireyler için en uygun alıştırmalari seçebilir ve onlara bu alıştırmalarin nasıl yapılacağını gösterebilir.
Yutma alıştırmalari yapmak için faydalı ipuçları
Kaynak: University Health Network (www.uhn.ca)
Alıştırma 1: Zahmetli Yutmalar
Boğaz kaslarını güçlendirmek için kullanılır. Bu aktivite her lokma yemekten sonra tekrarlanır.
Kaynak: University Health Network (www.uhn.ca)
Alıştırma 2: Masaco Tekniği
Boğaz kaslarını güçlendirmek için kullanılır.
Dilin ucu dişlerin veya dudakların arasında tutulur. Dili yerinde tutarken tükürük yutmaya çalışılır.
Kaynak: University Health Network (www.uhn.ca)
Alıştırma 3: Hareket Açıklığı Alıştırması (Çene)
Çene kaslarını germek için kullanılır.
Ağız mümkün olduğunca büyük açılır. Bu şekilde 5 saniye beklenir. Çene ile sağ el hareketi yapılır. Bu şekilde 5 saniye beklenir. Çene ile sol el hareketi yapılır. Bu şekilde 5 saniye beklenir.
Kaynak: University Health Network (www.uhn.ca)
Alıştırma 4: Hareket Açıklığı Alıştırması (Dil)
Dildeki kasları germek için kullanılır.
Dil gidebildiği kadar uzatılır. Bu şekilde 5 saniye beklenir. Dil burun köprüsüne kadar kaldırılır. Bu şekilde 5 saniye beklenir. Dil çenye doğru aşağı doğru hareket ettirilir. Bu şekilde 5 saniye beklenir. Dil ile sol el hareketi yapılır. Bu şekilde 5 saniye beklenir. Dil ile sağ el hareketi yapılır. Bu şekilde 5 saniye beklenir.
Kaynak: University Health Network (www.uhn.ca)
Alıştırma 5: Supraglottik Yutma
Havayı temiz tutmak için kullanılır.
Kaynak: University Health Network (www.uhn.ca)
Alıştırma 6: Değiştirilmiş Çalkalayıcılar Alıştırması
1. Dik oturulur ve derin nefes alınır.
2. Başparmak çenenin altına yerleştirilir
3. Başparmaklar çenenin altına yerleştirilir
4. Eller bir dakika boyunca yerinde tutulur. Bu işlemi üç kez daha tekrarlanır.
5. Bir saniye basılı tutulur, ardından 30 kez tekrarlanır
Not: Boynun ön kısmı alıştırmayı yaparken hissedilmelidir. Boynun arkasında herhangi bir rahatsızlık olmamalıdır. BAŞI İLERİ İTMEK UNUTULMAMALIDIR.
Kaynak: Baş ve boyun radyasyon tedavisi için yutma egzersizleri.
Singapur Genel Hastanesi (https://www.sgh.com.sg/)
Dil Tabanı Güçlendirme Alıştırmaları
Dilin tabanı, yutmaya yardımcı olan baskı oluşturmak için önemlidir. Bu alıştırmalar dil tabanınızın hareketini güçlendirecek ve geliştirecektir. Yutma güçlüğü çeken bazı bireyler bu alıştırmalarden yararlanabilir.
Aşağidaki alıştırmalari ağızda yemek varken yapmaktan kaçınılmalıdır.
● Gazlı Bez Alıştırması: Ön dişlerin arasına bir parça gazlı bez yerleştirilir. Gazlı bez nazikçe yerinde tutulur ve yiyecek yutulur.
● Gargara Alıştırması: Dil ağızda olabildiğince geriye doğru çekilir. Güçlü bir şekilde gargara yapıyormuş gibi yapılır, sonra nefes verilir.
● Dil Geri Çekme: Dil düz bir şekilde dışarı çıkarılarak ağızda mümkün olduğunca geri çekilir. Bu şekilde 2 saniye beklenir.
● Esneme: 1 saniye boyunca esnenir ve ağız olabildiğince geniş açılır.
Dil Alıştırmaları
● Ağzı Açık Yutmalar: Dudakları açık tutarken derin bir nefes alınır ve hızlıca yutulur.
● Dil Çıkıntısı: Dil dudaklara dokunmadan ağızdan mümkün olduğunca uzaklaştırılır. 3-5 saniye orada tutulur.
● Dil Geri Çekme: Sanki bir "kuh" sesi çıkarmaya hazırmış gibi, dilin ucu boğaz duvarına değene kadar boyundan aşağı doğru çekilir. Bu şekilde 3-5 saniye beklenir.
● Dil Geri Çekme/Çıkıntı: Önceki iki alıştırmayı birleştirin. Her birini birkaç saniye bekleyin.
● Gargara: Dili boğaza geri çekerek gargara sesi çıkarılı. Birkaç saniye beklenir.
● Dil Yanallaştırma: Yanağın iç kısmına bastırarak dilin dışarı çıkması sağlanır. 3-5 saniye boyunca işaret parmağı yanağa dile bastırılır. Karşı tarafta kalır.
● Dile Baskı: 3-5 saniye boyunca dili ağızın çatısına mümkün olduğunca sert bastırılır.
● Dil Süpürme: Dilin ucu üst dişlerin arkasına yerleştirilir. Dil ucunu yavaş ama sağlam bir şekilde ağızın çatısına geri getirilir.
● Dil Daireleri: Dil dudakların iç kısmına sıkıca bastırılmalıdır. Yavaşça sağa, sonra sola bir daire çizilir.
● Diş Sayımı: Dilin ucuyla dişlerin her birine yavaşça dokunulur ve sayılır.
Boğaz Alıştırmaları
● Pitch Kaymaları: En düşük notadan başlayarak “ee” sesi çıkarılır ve yavaşça en yüksek notaya kaydırılır. 10-20 saniye beklenir.
● Çalkalayıcı (Bölüm 1): Yastık olmadan sırt üstü yatılır. Baş yukarı kaldırılır ve ayak parmaklarına bakılır. 30 saniye beklenir, ardından 30 saniye dinlenir. 3 kez tekrarlanır.
● Çalkalayıcı (Bölüm 2): Yastık olmadan sırt üstü yatılır. Baş yukarıya kaldırılır ve ayak parmaklarına bakılır. Baş hızla gevşetilir. 30 kez tekrarlanır.
● Valsalva: Sert bir şekilde “hut” denir, ardından hemen yutulur.
● Havlu Germe: Boyun ve göğüs arasına rulo şeklinde bir el havlusu yerleştirilir. Çene sıkıştırılır ve eller kullanılmadan havlu yerinde tutulur. Sert yutulur.