Greener Green - Ανάπτυξη πρακτικών βιωσιμότητας στα δημοτικά σχολεία

Πώς να κάνετε μια εκτίμηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου του σχολείου

Εισαγωγή

Περιβαλλοντικός αντίκτυπος είναι κάθε αλλοίωση του περιβάλλοντος σε μια συγκεκριμένη περιοχή που προκαλείται άμεσα ή έμμεσα από ένα έργο ή μια ανθρώπινη δραστηριότητα.

 Το σχολείο, ως ανθρώπινη δραστηριότητα που καταλαμβάνει μια συγκεκριμένη έκταση, παράγει απεριόριστο αριθμό αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον (παραγωγή αποβλήτων, κατανάλωση νερού, ηχορύπανση...), οι οποίες μπορούν να αποφευχθούν ή να ελαχιστοποιηθούν μόνον εφόσον αναγνωριστούν και μελετηθούν οι τρόποι αντιμετώπισής τους.

Ο αντίκτυπος που έχει το σχολείο μας στο περιβάλλον είναι μετρήσιμος και ποικίλλει ανάλογα με τις βελτιώσεις που είμαστε διατεθειμένοι/-ες να εφαρμόσουμε στα υλικά και στον τρόπο που τα χρησιμοποιούμε όπως επίσης και με την προθυμία του εκπαιδευτικού και του μη εκπαιδευτικού προσωπικού αλλά και των μαθητών/-τριών να αλλάξουν κάποιες συνήθειες που συμβάλουν στη μείωση αυτού του αντίκτυπου.

Το ιδανικό θα ήταν να λάβετε μέτρα σε όλα τα επίπεδα. Από τα αποδοτικά κουφώματα των σχολικών κτιρίων, μέχρι τα απόβλητα που παράγονται στο κυλικείο, ή τα υλικά που χρησιμοποιούνται για οποιαδήποτε δραστηριότητα... Όλα μετράνε! Το πιο ασήμαντο μέχρι και το πιο σύνθετο μπορεί να συμβάλει στη βιωσιμότητα του σχολείου. Και για αυτό το λόγο θα πρέπει να κινητοποιηθούν όλοι οι παράγοντες που εμπλέκονται καθημερινά στο σχολείο: οι οικογένειες, το εκπαιδευτικό προσωπικό, οι γείτονες/-ισσες και κυρίως οι μαθητές/-τριες, προκειμένου να συνεκτιμάται ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος που δημιουργείται από κάθε δραστηριότητα. Έτσι επιτυγχάνεται το πρώτο βήμα προς τη βιωσιμότητα.

Ταξινόμηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου

Ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος ταξινομείται ως εξής:

• Αρνητικός ή θετικός: ανάλογα με το αν βελτιώνει ή όχι το περιβάλλον.
  
• Άμεσος ή έμμεσος: ανάλογα με το αν ο αντίκτυπος σημειώνεται άμεσα ή μετά από κάποιο χρονικό διάστημα.
  
• Σωρευτικός ή συνεργικός: αν οφείλεται στη συσσώρευση μικρών διαταραχών ή αν πραγματοποιούνται ταυτόχρονα μικρές διαταραχές που καταλήγουν να δημιουργούν μεγαλύτερες ζημιές.
  
• Αναστρέψιμος ή μη αναστρέψιμος: ανάλογα με το αν οι κατεστραμμένες περιοχές μπορούν να ανακάμψουν ή όχι.
  
• Τρέχων ή δυνητικός: εάν εμφανίζεται αμέσως ή ενδέχεται να εμφανιστεί λόγω των τρεχουσών δραστηριοτήτων.
  
• Περιστασιακός ή μόνιμος: ανάλογα με τη διάρκειά του.
  
• Εντός των εγκαταστάσεων ή διάχυτος: ανάλογα με το αν επηρεάζει μία ή περισσότερες περιοχές.
  

Τι σημαίνει αξιολόγηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου;

Η αξιολόγηση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου είναι η επίγνωση του βαθμού με τον οποίο οι δραστηριότητες του σχολείου επηρεάζουν καθημερινά το περιβάλλον, όπως και η επίγνωση των περιβαλλοντικών προβλημάτων που επηρεάζουν το εκπαιδευτικό κέντρο και το εγγύς περιβάλλον. Επίσης, μέρος της αξιολόγησης αυτής είναι η προσπάθεια ποσοτικοποίησης του εν λόγω αντίκτυπου, η αναζήτηση πιθανών λύσεων όπως και η ανάληψη υποχρεώσεων, η υλοποίηση των λύσεων και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους.

Ποιος/-α αξιολογεί τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο;

Όλα τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας: γονείς, εκπαιδευτικοί, εκπαιδευτικοί φορείς και διευθυντές/-τριες αλλά πάνω απ' όλα οι μαθητές/-τριες, οι οποίοι/-ες, αναζητώντας και προτείνοντας λύσεις για τα προβλήματα που εντοπίζονται, υλοποιώντας δραστηριότητες και αναλαμβάνοντας δεσμεύσεις, θα αποτελέσουν την κινητήρια δύναμη που θα οδηγήσει σε ένα πιο βιώσιμο σχολείο.

Πώς να μετρήσετε τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο

Μπορούμε να αντιληφθούμε το σχολείο ως ένα οικοσύστημα, με φυσικούς παράγοντες (κτίρια, υποδομές, γήπεδα, κ.λπ.) και βιολογικούς παράγοντες (μαθητές/-τριες, εκπαιδευτικό προσωπικό, κήποι, κ.λπ.) που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, καθώς και με εισροές και εκροές ύλης και ενέργειας.

Με αυτή τη βάση, είναι εφικτή η διάγνωση της γενικής λειτουργίας ολόκληρου του σχολείου αλλά και διαγνώσεις οποιασδήποτε δραστηριότητας που διεξάγουμε με τους μαθητές/-τριες. Ανάλογα με το είδος και την πολυπλοκότητα του στοιχείου που μελετάμε, χρησιμοποιούμε διαφορετικά εργαλεία, ωστόσο το ζητούμενο είναι πάντα να εντοπίσουμε τι μπορούμε να κάνουμε για να ελαχιστοποιήσουμε τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο της δραστηριότητας.

Δραστηριότητα: Αναλύστε τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο μιας δραστηριότητας του σχολείου σας ακολουθώντας τον παρακάτω πίνακα:

Τι είναι ο περιβαλλοντικός έλεγχος (οικολογικός έλεγχος);

Πρόκειται για τη συστηματική, τεκμηριωμένη, περιοδική και αντικειμενική αξιολόγηση που διενεργείται για να διαπιστωθεί αν το σύστημα διαχείρισης και η περιβαλλοντική λειτουργία του σχολείου πληρούν τις καθορισμένες προδιαγραφές. Αφορά τα σχολεία που επιδιώκουν να επιτύχουν τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που προτείνονται στην ατζέντα των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Όταν πρόκειται να γίνει διάγνωση και να προταθούν βελτιώσεις σε επίπεδο ολόκληρου του σχολείου, το οικονομικό σκέλος είναι προφανώς βασικός παράγοντας, καθώς σίγουρα πολλές από τις λύσεις συνεπάγονται μεγάλες δαπάνες, γι' αυτό και η συμμετοχή των υπευθύνων για την οικονομική διαχείριση του σχολείου και την αποτελεσματική υλοποίηση των αναγκαίων βελτιώσεων κρίνεται απαραίτητη.

Μπορούν να σχεδιαστούν έργα διαφορετικής μορφής για την αντιμετώπιση ειδικότερων ζητημάτων της καθημερινής ζωής του σχολείου (διαχείριση αποβλήτων, ηχορύπανση, κ.λπ.) προκειμένου, στη συνέχεια, να διεξαχθεί ο περιβαλλοντικός τους έλεγχος.

Έργο: Περιβαλλοντικός έλεγχος της διαχείρισης αποβλήτων του σχολείου

1. Διαπίστωση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου των αποβλήτων που παράγονται από τους μαθητές/-τριες στην τάξη.
   
2. Προβληματισμός σχετικά με την ανάγκη για αλλαγή ορισμένων αντιλήψεων και συμπεριφορών που επηρεάζουν αρνητικά το άμεσο περιβάλλον.
   
3. Συζήτηση, σχεδιασμός και έγκριση σχεδίων βελτίωσης στα οποία συμμετάσχουν όλα τα εμπλεκόμενα μέλη.
4. Συμβολή στη βελτίωση της περιβαλλοντικής ποιότητας του εκπαιδευτικού κέντρου και του περιβάλλοντος χώρου.
5. Παρακολούθηση και αξιολόγηση των μέτρων που έχουν ληφθεί.
6. Ενθάρρυνση της συμμετοχής των εκπαιδευτικών σε δραστηριότητες περιβαλλοντικής αγωγής.
7. Αύξηση της συμμετοχής ολόκληρης της κοινότητας στη διαδικασία βελτίωσης του εγγύς περιβάλλοντος.