Ενότητα 3.2: Ανάγνωση
Οι προϋποθέσεις μιας ορθής πρακτικής
Σε μια ορθή πρακτική πρέπει να συμπεριλαμβάνονται όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας. Πιο συγκεκριμένα:
- Εκπαιδευτικοί
- Μαθητές/-τριες
- Γονείς
- Μη εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου
- Τοπική κοινότητα - φορείς
Οι παραπάνω παράγοντες θα πρέπει να έχουν ενεργό ρόλο και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες σε όλα τα στάδια της οργάνωσης και της υλοποίησης μιας περιβαλλοντικής δράσης. Λόγω έλλειψης χρόνου, οι εκπαιδευτικοί σχεδιάζουν οι ίδιοι/-ες τις δράσεις και εντάσσουν τους/τις γονείς και τα μέλη της κοινότητας στο στάδιο της υλοποίησης. Η άποψη των γονέων θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον καθορισμό του σκοπού , κατά τον προγραμματισμό της δράσης καθώς και κατά την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.
Τα στάδια μιας εκπαιδευτικής δράσης
- Ορισμός πλαισίου
- Σχεδιασμός
- Επιλογή στρατηγικών και δράσεων
- Εξασφάλιση υποστήριξης από την τοπική κοινότητα
- Εφαρμογή και ένταξη της πολιτικής στην καθημερινή ρουτίνα του σχολείου
- Καταγραφή των αναγκών του σχολείου
- Χρονοδιάγραμμα
- Ανασκόπηση
- Σχόλια, προτάσεις
- Αξιολόγηση
- Συμπεράσματα
Ας εξετάσουμε τα στάδια αναλυτικά:
Ορισμός πλαισίου
Το πρώτο στάδιο αφορά τον κύριο στόχο. Οι δράσεις που σχεδιάζονται για τον τόπο θα πρέπει να στοχεύουν στην εξοικείωση με την περιοχή αλλά και στη δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος σε αυτή.
Ο κύριος στόχος αποτελεί μέρος της γενικότερης πολιτικής του σχολείου για τη βελτίωση του τόπου.
Οι στόχοι των δράσεων είναι η ανάδειξη της μοναδικής σημασίας του τόπου για κάθε μέλος της σχολικής μονάδας, όπως και η αναζήτηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του.
Τα μέλη της σχολικής κοινότητας αποφασίζουν από κοινού για το πλαίσιο στο οποίο θα υλοποιηθούν οι δράσεις καθώς και για την εκπαιδευτική προσέγγιση που θα επιλεχθεί.
Σχεδιασμός
Σε αυτό το στάδιο, θα πρέπει να μελετηθούν οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι για τη συγκεκριμένη δράση π.χ. για τις εκπαιδευτικές επισκέψεις εκτός σχολείου, όπως και να υπολογιστεί το κόστος για τη διοργάνωσή τους.
Σε αυτό το στάδιο υπολογίζεται επίσης η διάρκεια μιας δράσης. Η διάρκεια δεν είναι η ίδια για όλες τις δράσεις και εξαρτάται από τους καθορισμένους στόχους και τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα. Οι δράσεις μπορεί να διαρκέσουν λίγες ώρες εντός ή εκτός των διδακτικών ωρών, π.χ. ένα εργαστήριο που ασχολείται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου, και άλλες να διαρκούν για ολόκληρο το σχολικό έτος.
Καλό θα είναι οι δράσεις να μην πραγματοποιούνται μόνο κατά τη διάρκεια των ωρών διδασκαλίας αλλά και εκτός αυτών, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν τόσο οι γονείς όσο και άλλοι φορείς.
Επιλογή στρατηγικών και δράσεων
Η επιλογή των δράσεων θα πρέπει να βασίζεται στα κριτήρια της ενεργού συμμετοχής και της ανάληψης πρωτοβουλιών εκ μέρους των μαθητών/-τριών. Οι μαθητές/-τριες, μέσα από τις δράσεις, θα γνωρίσουν και θα αγαπήσουν τον τόπο τους και κυρίως θα αναζητήσουν τις απαραίτητες λύσεις για τη βιωσιμότητα του τοπικού περιβάλλοντος, Οι Russ και Camp Krasny (2015) προτείνουν πέντε άξονες πάνω στους οποίους μπορούν να αναπτυχθούν δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης:
- Η πόλη ως τάξη
- Η επίλυση του προβλήματος
- Η φροντίδα για το περιβάλλον
- Η ατομική και κοινωνική ανάπτυξη
- Η τάξη ως κοινωνικό-οικολογικό σύστημα
Εξασφάλιση υποστήριξης από την τοπική κοινότητα
Η υποστήριξη και η συμμετοχή των γονέων γίνεται μέσω της θεσμοθετημένης μορφής του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων.
Η συνδρομή των γονέων και των κηδεμόνων ως μη θεσμοθετημένη μορφή είναι εξίσου σημαντική, καθώς η εθελοντική βοήθεια των γονέων αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επιτυχία μιας ορθής πρακτικής.
Η ενίσχυση της συμμετοχής των γονέων συμβάλλει στον μετασχηματισμό του σχολείου σε μια κοινότητα. Οι γονείς ζουν στον ίδιο χώρο με τους/τις εκπαιδευτικούς και τους μαθητές/-τριες και δίνουν τα δικά τους συμβολικά νοήματα στον χώρο. Μέσω αυτών οι συμμετέχοντες/-ουσες αποκτούν επίγνωση της συνεισφοράς τους.
Εφαρμογή και ένταξη της πολιτικής στην καθημερινή ρουτίνα του σχολείου
Η επιτυχία μιας δράσης εξετάζεται από την αλλαγή της συμπεριφοράς των συμμετεχόντων/-ουσών ως προς την οικολογική διάσταση του τόπου και ταυτόχρονα από την απόκτηση δεξιοτήτων που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος του τόπου. Οι μαθητές/-τριες και οι εκπαιδευτικοί θα φροντίσουν να έρθουν σε επαφή και να βελτιώσουν το περιβάλλον είτε του σχολείου είτε της πόλης τους γενικότερα.
Υλοποιούν προγράμματα ανακύκλωσης στο σχολείο, φυτεύουν λουλούδια στον χώρο της αυλής και τέλος φροντίζουν ώστε ο χώρος του σχολείου να είναι τακτοποιημένος και πιο φιλικός προς το περιβάλλον. Η κουλτούρα του σχολείου μετασχηματίζεται και όλα τα μέλη της σχολικής μονάδας αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για τη μετατροπή του σχολείου τους σε πράσινο σχολείο. Η κατασκευή ενός λαχανόκηπου θα συμβάλει θετικά στην αλλαγή συμπεριφοράς και στην απόκτηση δεξιοτήτων.
Καταγραφή των αναγκών του σχολείου
Η καταγραφή των αναγκών της σχολικής μονάδας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση μιας ορθής πρακτικής. Όλα τα μέλη της σχολικής μονάδας συμμετέχουν στην έρευνα για την ανάδειξη των αναγκών που πρέπει να ικανοποιηθούν από τη δράση. Για παράδειγμα, αν ο χώρος που ζουν οι μαθητές/-τριες δεν ενδείκνυται για να έρθουν σε επαφή και να ανακαλύψουν τα στοιχεία της φύσης όπως τα ζώα, τα πουλιά, τα δέντρα αλλά και τη θάλασσα, καλούνται να πραγματοποιήσουν δράσεις προς αυτήν την κατεύθυνση. Στόχος είναι να μπορούν οι μαθητές/-τριες να απολαμβάνουν την ομορφιά της φύσης προσπαθώντας παράλληλα να τη διαφυλάξουν ή ακόμη και να τη βελτιώσουν.
Χρονοδιάγραμμα
Στο επόμενο στάδιο, το σχολείο, σε συνεργασία με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, θα πρέπει να καθορίσει το χρονοδιάγραμμα των δράσεων. Η διάρκεια των δράσεων καθορίζεται από τους στόχους και τις ανάγκες που πρόκειται να ικανοποιηθούν. Οι δράσεις αυτές μπορεί να είναι μικρής διάρκειας και να στοχεύουν στην αλλαγή της σχέσης των μαθητών/-τριών με τον τόπο αλλά και μεγαλύτερης διάρκειας με στόχο την ενίσχυση της οικολογικής τους συνείδησης και την ανάδειξη της αξίας του τόπου.
Ανασκόπηση
Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του προγράμματος και της προσπάθειας να διαμορφώσουν οι μαθητές/-τριες και οι υπόλοιποι συμμετέχοντες/-ουσες μια σχέση σεβασμού με τον τόπο και το φυσικό περιβάλλον μέσω της περιβαλλοντικής προσέγγισης, ορισμένες δράσεις που έχουν σχεδιάσει ενδέχεται στην πορεία να κριθούν ακατάλληλες ή να μην εγείρουν το ενδιαφέρον των μαθητών/-τριών. Κατά τη διάρκεια των δράσεων, οι συμμετέχοντες/-ουσες καλούνται να συζητήσουν για την πορεία και τα αναμενόμενα αποτελέσματα και στη συνέχεια να τροποποιήσουν ανάλογα τον προγραμματισμό.
Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να συζητήσουν στην ολομέλεια το κατά πόσο η περιβαλλοντική προσέγγιση που επιλέχθηκε ικανοποιεί τα ακόλουθα κριτήρια, σύμφωνα με τους Derret κ.α., (2017):
- Προωθείται η συμμετοχική μάθηση;
- Έχουν οι μαθητές/-τριες τη δυνατότητα αυτοέκφρασης;
- Βασίζεται η βιωματική μάθηση στον τόπο;
- Καλλιεργείται η ενσυναίσθηση;
Σχόλια και προτάσεις
Τα σχόλια και οι προτάσεις αφορούν την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν αρχικά αλλά και τις στρατηγικές που επιλέχθηκαν.