Ενότητα 3.1: Ανάγνωση
Εισαγωγή
Η εκπαίδευση με βάση τον «τόπο μου» είναι μια νέα παιδαγωγική μέθοδος που έχει ως στόχο να προσεγγίσει το τοπικό περιβάλλον και να ενισχύσει την συμμετοχή όλων των μαθητών/-τριών. Ο ρόλος της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στο σχολείο είναι καθοριστικός για τη διαπαιδαγώγηση των μαθητών/-τριών και την καλλιέργεια ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με οικολογική συνείδηση και ενσυναίσθηση.
Τα υφιστάμενα προγράμματα επικεντρώνονται κυρίως στην απόκτηση γνώσεων για το περιβάλλον γενικά και όχι για τον τόπο στον οποίο ανήκει κάθε σχολική μονάδα.
Στόχος του συγκεκριμένου μαθήματος είναι η αναζήτηση πληροφοριών και η υλοποίηση δράσεων για το φυσικό περιβάλλον της σχολικής κοινότητας. Οι Gruenewald και Smith (2008) αναφέρουν ότι στην εκπαίδευση με βάση τον τόπο η έννοια «τόπος» χρησιμοποιείται συχνά ως συνώνυμο της έννοιας «κοινότητα».
Σύμφωνα με τους Smith και Sobel (2010), η υλοποίηση ενός σχεδίου δράσης με κύριο στόχο τη γνωριμία και την ανάδειξη του «τόπου» θα δημιουργήσει ευκαιρίες μάθησης που θα προωθήσουν την αλλαγή συμπεριφοράς απέναντι σε περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως και την απόκτηση δεξιοτήτων. Οι μαθητές/-τριες, σε συνεργασία με τους/τις εκπαιδευτικούς, επεξεργάζονται θέματα που αφορούν την ιστορία του τόπου τους και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (περιβαλλοντικά και πολιτιστικά). Η έννοια του «τόπου» μπορεί να προσεγγιστεί σε μικρή κλίμακα, ως γειτονιά, αλλά και στην ευρύτερη έννοια ολόκληρης της περιοχής.
Οι Adams κ.ά. (2017) υποστηρίζουν ότι δεν έχουμε όλοι/-ες την ίδια αντίληψη για τον «τόπο μας». Κάποιοι μαθητές/-τριες και εκπαιδευτικοί ίσως δίνουν μεγαλύτερη σημασία στην οικολογική διάσταση του τόπου ενώ άλλοι/-ες στις κοινωνικές και πολιτιστικές παραμέτρους. Επισημαίνουν επίσης ότι «ο τόπος» δημιουργεί κυρίως θετικά συναισθήματα.
Επομένως, το σχολείο καλείται να διαμορφώσει αυτές τις συμπεριφορές, προκειμένου οι μαθητές/-τριες να αναγνωρίσουν τη σημασία της εξασφάλισης μιας ποιοτικής ζωής και της βιωσιμότητας για τον τόπο τους.
Η έννοια του τόπου στην περιβαλλοντική εκπαίδευση διακρίνεται από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- Η μάθηση είναι κυρίως βιωματική.
- Οι μαθητές/-τριες αναζητούν πληροφορίες για τον τόπο τους.
- Η προσέγγιση είναι διεπιστημονική.
Ενθαρρύνεται επίσης η ενεργός συμμετοχή και η ανάληψη πρωτοβουλιών. Οι Kudryavtsev κ.ά. (2012) υποστηρίζουν ότι η έννοια του τόπου στην περιβαλλοντική εκπαίδευση περιλαμβάνει τη σύνδεση με τον τόπο αλλά και τη σημασία του τόπου. Η σύνδεση με τον τόπο αναφέρεται στους δεσμούς που αναπτύσσονται μεταξύ ενός τόπου και των κατοίκων του όπως και στην ισχύ των δεσμών αυτών, ενώ η σημασία περιλαμβάνει τα συμβολικά νοήματα που αποδίδονται σε έναν τόπο και τη λογική πίσω από τη δημιουργία των εν λόγω δεσμών.
Υποστηρίζουν επίσης ότι ο τρόπος με τον οποίο οι κάτοικοι αντιλαμβάνονται τον τόπο τους σχετίζεται άμεσα με τις προσπάθειες βελτίωσης του τόπου.
Η έρευνα των Ardoin κ.ά. (2019) έδειξε ότι η στενότερη επαφή με το βιοφυσικό περιβάλλον επηρεάζει θετικά την περιβαλλοντική συμπεριφορά και την ενεργό υποστήριξη των προσπαθειών για την προστασία του τοπικού περιβάλλοντος.
Μέσα από περιβαλλοντικές δράσεις, οι μαθητές/-τριες μαθαίνουν να είναι υπεύθυνοι/-ες στην ενήλικη ζωή τους και μετατρέπονται σε ενεργούς/-ές πολίτες που προσφέρουν κοινωνικό έργο.